Obelisk długości 4,6 m, betonowy - licowany piaskowcem, podstawa o boku 1,5 x 1,3 m wyszczerbiona po wysadzeniu w 1945 roku, w szczerbie i u stóp nieodmiennie świeże znicze...

Alicja i Tomasz na gościnnej posesji ul. Olszówki 131, przed 4 nagrobkami wykopanymi podczas prowadzonych przez miejską S-kę AQUA prac przy układaniu w marcu 2014 nitki wodociągowej wzdłuż biegu potoku Olszówka. Trudno ustalić, czy służyć miały umocnieniu koryta potoku, czy celom budowlanym przodków właścicieli posesji, rzuca się jednak w oczy fachowe przystosowanie nagrobków do roli jaką miały odegrać: ramiona krzyżów zostały "dosyć" fachowo "uciupane": co z jednej strony pozbawiało ich cech symbolu chrześcijańskiego - a zatem zapobiegało profanacji, z drugiej zaś strony umożliwiało ich lepsze wykorzystanie budowlane...

Carl Adolph Graf von Hohenthal (20), Artur Kleitenheimer (22), Michael Drexler (20), Helmut Salomon (25), sami pancerniacy, zda się niepokonalni!

W pobliżu miejsca znalezienia 4 nagrobków nie dostrzegamy umocnienia brzegu potoku Olszówka innymi nagrobkami lub większymi płytami mogącymi pochodzić z Cmentarza, choć w wodzie sporo mniejszych płyt o regularnych zarysach. Nic tu nie wskazuje na obecność umocnienia koryta potoku, jakie niemieccy Kulturträgerzy w czasie okupacji zastosowali w pobliżu bialskiego Ratusza, wykładając dno rzeki Białej zabytkowymi macewami z któregoś z Cmentarzy Żydowskich...

Po kilku dniach przybyło w widoczny sposób zniczy... I mimo, że byłem tam przy obelisku, a także niżej na V. Tarasie b. Cmentarza wielokrotnie w ciągu ostatnich lat, nigdy nie spotkałem żywej duszy i dotąd nie wiem, czy znicze zapalił członek rodziny poległego żołnierza niemieckiego, czy też ktoś bezinteresownie, z pobudek czysto chrześcijańskich...

Czasokres jaki upłynął od mojego ostatniego wpisu (01.06.2014) i komentarza (27.05.2014), skłania mnie do stwierdzenia: czas najwyższy powrócić do sprawy, aby nie poszła przecież w zapomnienie! Idąc za życzliwą radą dobrze zorientowanego w problematyce i kompetentnego „berholdi” z 07.09.2014, wybrałem się do bielskiego Muzeum Historycznego, w którym zastępujący Panią Dyrektor Jej Zastępca, Pan Wojciech Glądys przedstawił mi problem przejęcia przedmiotowych nagrobków choćby tylko w depozyt Muzeum: musi tego dokonać w sposób formalny osoba prawna posiadająca tytuł do dysponowania tymi nagrobkami! A do tego właśnie – jak na razie, nikt z bielskich decydentów się nie poczuwa… Sam fakt, że dobro znalezione w trakcie robót ziemnych, na które nikt nie może przedstawić dowodu własności na drodze nabycia lub spadku, jest własnością ogólnonarodową, a więc Skarbu Państwa, który na terenie Bielska-Białej reprezentuje Prezydent Miasta – oczywiście nie podlega kwestii. Tyle, że dobro to, czyli owe cztery kamienie nagrobkowe, powinno zostać przejęte przez właściwy podmiot – zdaniem Pana Dyrektora: Kierownika Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach, którym w Bielsku jest mgr Jacek Konior! Wobec wyjazdu służbowego Pana Koniora, po kilku próbach łączę się z nim telefonicznie, potwierdza On przedstawiony stan rzeczy, deklaruje chęć przejęcia nagrobków i zlokalizowania ich na V. Tarasie byłego Niemieckiego Cmentarza Wojskowego w Olszówce Górnej – obok leżącego tam obelisku kamiennego, tyle że występują problemy ze Spółką Miejską ZIAD, będącą właścicielem tego terenu, pozostającego od lat nieogrodzonym nieużytkiem… Obiecuje rozwiązać problem choć tymczasowego zabezpieczenia nagrobków przed kradzieżą z posesji Państwa Ormańców ulica Olszówki Nr 131, na drodze przekazania ich w inne, bezpieczne miejsce, o czym mnie poinformuje. No i w dniu dzisiejszym, tj. 26.09.2014 roku otrzymuję wiadomość, że zgodę na tymczasowe przechowanie owych czterech nagrobków otrzymał od Stowarzyszenia na Rzecz Ratowania Starego Cmentarza Ewangelickiego „Ogrody Pamięci” w Bielsku-Białej, do czasu rozwiązania sprawy ze Spółką (o 100% kapitale miejskim!) ZIAD! A więc jeszcze telefon do Proboszcza Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Bielsku-Białej – J.E. Biskupa Pawła Anweilera; w jego zastępstwie Proboszcz Krzysztof Cienciała stwierdza, że co prawda nie zna sprawy, ale Stowarzyszenie „Ogrody Pamięci” jest mu doskonale znane, to ludzie uczciwi i wysoce odpowiedzialni, wśród nich wymienia p.p Katarzynę Kokotkiewicz i Dariusza Gajnego. Tak więc – choć sprawę w żadnym razie nie można uważać za sfinalizowaną, to jednak dzięki łańcuszkowi Ludzi Dobrej Woli – została przynajmniej posunięta o krok naprzód. O dalszym przebiegu działań P.T. Władz, Decydentów i Funkcjonariuszy Publicznych, będę Pasjonatów naszej „Beskidii” informował na bieżąco, w miarę postępów sprawy; przyrzekam uroczyście słowem harcerskim! I jeszcze do powyższego zdjęcia: stan kamieni nagrobkowych na posesji Olszówki Nr 131 w dniu 05.09.2014: pozostają w tym samym miejscu i stanie jak 29.03.2014 – tyle że niemal schowane pod bujnymi krzewami.

Tempus fugit… i wydawałoby się, że te trzy miesiące jakie upłynęły, powinny były z nawiązką wystarczyć do zabezpieczenia owych czterech niewielkich przecież pamiątek historycznych. Wg ostatnich ustaleń „na wysokim szczeblu”, kamienie nagrobne spoczną na razie na terenie Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego przy ulicy Listopadowej, sprawa rozbija się o … przewiezienie ich na to miejsce, mówiąc wprost: kto i na czyj koszt ma tego dokonać… Kiedy zaofiarowałem się telefonicznie Panu Konserwatorowi zrobić to społecznie swoim Fiatem Uno, tylko nie jestem w tej sprawie umocowany tj. uprawniony do odebrania od Właściciela Posesji Olszówki Nr 131 tych kamieni, odpowiedział mi – że chyba sam to zrobi… Na zdjęciu (z aparatu komórkowego): stan kamieni nagrobnych na dzień dzisiejszy, tj. 02.12.2014…

Mimo, ze po upływie dalszych dwóch miesięcy nadal nie mam pomyślnych wiadomości do przekazania Pasjonatom „Beskidii” i osobom zainteresowanym losem zabytkowych nagrobków z byłego Cmentarza Wojskowego pod Dębowcem, to jednak do 13. stycznia br. pozostawały one przynajmniej nienaruszone na posesji Olszówki Nr 131 – co udokumentowałem na powyższym zdjęciu. Dlaczego jednak nie zostały przejęte przez kompetentne władze? Wg Kierownika Bielskiej Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach, p. Jacka Koniora, właściciel posesji p. Olszewski odmówił ich wydania kierowcy samochodu miejskiego który po nie przyjechał! Zdaniem Pana Konserwatora nie obędzie się bez interwencji Policji – tylko … jak długo można na to czekać? Bezradność czynników urzędowych w tej prostej przecież sprawie, jest żenująca, wkrótce przecież minie rok od odkrycia i wykopania przez pracowników Spółki Miejskiej AQUA tych cennych bielskich pamiątek historycznych…

Powyższe zdjęcie przedstawia stan kamieni nagrobnych w dniu 23.03.2015 – a więc okrągły rok po ich odkryciu! Nie można mówić o braku dobrej woli ze strony urzędowej, lecz o przedziwnej niemocy: Pan Konserwator Jacek Konior przeświadczony jest o odmowie wydania nagrobków opierając się na oświadczeniu kierowcy samochodu, który po nie przyjechał, natomiast Państwo Ormańcowie, właściciele posesji Olszówki Nr 131 na której odkryto i złożone zostały nagrobki, w rozmowie ze mną stanowczo temu zaprzeczają!

Po dalszych rozmowach z mgrem Jackiem Koniorem i wizytach na Olszówki, na dzień 15.04.2015 stan bez zmian, tyle, że widoczne są dalsze ślady działalności Spółki AQUA: założono odnogę wodociągową z zaworem podziemnym do budynku Państwa Ormańców; z ich strony brak zastrzeżeń wydania nagrobków – a więc konieczne są następne rozmowy z mgrem Jackiem Koniorem… W tej sytuacji, celem wyjaśnienia sytuacji, decyduje się on na wspólną wizję lokalną; w dniu 07.05.2015: zastajemy na posesji Pana Ormańca, który oświadcza – że podtrzymuje swoje poprzednie stanowisko chęci wydania nagrobków, wykopanych i złożonych na JEGO – nie żadnego Olszewskiego – posesji! Transport z posesji na Olszówki do przechowania na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim zobowiązuje się niezwłocznie załatwić mgr Jacek Konior – a więc dobra nasza!

Odpowiedzi mgra Jacka Koniora dotyczące przewiezienia nagrobków w następnych dniach są zniechęcając: firma która miała tego dokonać kilkukrotnie go zawiodła; wprost boję się dalszych telefonów do niego! Wreszcie w dniu 20.05.2015 wybieram się ponownie na Olszówki Nr 131 – zastaję Pana Ormańca, który mi oznajmia, że nagrobki już zabrano! Faktycznie nie ma ich – co dokumentuję fotograficznie. Telefonuję niezwłocznie do Proboszcza Krzysztofa Cienciały – potwierdza on fakt złożenia nagrobków w odpowiednim pomieszczeniu Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego pod opieką Cmentarnego Edmunda Homela!

No i ostateczna fotodokumentacja zabezpieczonych w dobrych, pewnych rękach bielskiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej nagrobków oraz zdjęcia imponującego, pięknego dziedzińca jej Nowego Cmentarza, z kaplicą pogrzebową i zabudowaniami gospodarczymi; pan w niebieskim kombinezonie to właśnie Gospodarz Cmentarza Edmund Homel! Tak więc wspólnym wysiłkiem światłych ludzi dobrej woli: pracowników Spółki AQUA którzy nie wyrzucili niezwykłego znaleziska, Redaktora „Kroniki Beskidzkiej” (hos) który opublikował pierwszą informację o znalezionych nagrobkach niemieckich i ich zdjęcia, Prezesa Stowarzyszenia „Olszówka” Jacka Zachary, który trafnie ocenił znaczenie znaleziska i powiadomił o nim Szefa bielskiej Delegatury Urzędu Ochrony Zabytków mgra Jacka Koniora – a ten wreszcie uruchomił całą oficjalną maszynerię, odpowiedzialną za przyjęcie przez Miasto i Państwo tych zabytków kultury materialnej – zachowane zostały te unikalne pamiątki historyczne! A potem – po długich korowodach jakie miał mgr Jacek Konior z poszukiwaniem stosownego miejsca złożenia nagrobków, dopiero oficjele Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego: Ksiądz Biskup Paweł Anweiler i Ksiądz Proboszcz Krzysztof Cienciała wyrazili zgodę na przechowanie, do czasu ostatecznego rozwiązania, tych cennych bielskich, ale przecież „niepolskich” pamiątek historycznych, na terenie swojej autonomii. Nie od rzeczy będzie wspomnieć tu o Państwu Ormańcach, na których posesji Olszówka Nr 131 przez rok czasu spoczywały bezpiecznie te cztery kamienie! Oczywiście to jeszcze nie koniec tego tematu: otwarta pozostaje sprawa ostatecznego usytuowania nagrobków – dla którego idealnym miejscem wydaje się być będący własnością miejską, niezagospodarowany V. Taras byłego Niemieckiego Cmentarza Wojskowego pod Dębowcem, gdzie nadal leży ogromny, obalony w 1945 roku obelisk bez inskrypcji. Zachęcam zatem P.T. Pasjonatów „Beskidii” – do ogólnego wypowiedzenia się w tej kwestii i zgłaszania propozycji; nieśmiało apeluję o to samo do czynników kompetentnych, czyli P.T. Przedstawicieli Ratusza, Województwa, Urzędu Ochrony Zabytków, Fundacji „Pamięć” i last but not least Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V. … O odzewie – na który liczę, niezwłocznie powiadomię P.T. Pasjonatów na tych łamach.

Szara codzienność oddaliła mnie nieco od tematyki tego cmentarza, od p. Edmunda Homela wiem, że cztery cudem uratowane nagrobki z niego nadal oczekują swojego przeznaczenia na Nowym Cmentarzu Ewangelickim przy ul. Listopadowej, a tzw. „czynniki miejskie” wobec tylu innych trapiących je problemów, nie mają głowy jeszcze i dla nich… W tem fortunny zbieg okoliczności: Stowarzyszenie Olszówka pod Prezesem Jackiem Zacharą decyduje się na kilka wycieczek krajoznawczych śladami historii naszej Małej Ojczyzny poprowadzonych przez „świadka historii” tj. … moją skromną osobę, pierwsza czerwcowa obejmowała Cygański Las aż po Czatownie Stefanii na Kamienistej, druga – obejmująca Olszówkę Górną od Diabelskiego Młyna po Kamień Steckli pod Cuberniokiem – przewiduje także obejrzenie tego co zostało z Niemieckiego Cmentarza Wojskowego. Dzierżawca p. Wiesław Mydlarz – co prawda bardzo grzecznie – ale odmawia wpuszczenia naszych Pasjonatów na swój teren: mało, że mu nie wyrównano strat spowodowanych zamknieciem Autocampingu podczas ekshumacji 1997/98, to jeszcze ma same kłopoty z hejterami! Ale dla chcącego … Nie wejdziemy od przodu, spróbujemy od tyłu, z ulicy Skalnej na V. Taras, na którym spoczywa wysadzony przez Sowietów w 1945 roku, licowany piaskowcem, betonowy obelisk o długości 4.6 m. A podczas poprzedzającego wycieczkę rekonesansu całej trasy, zobaczyłem to co na zdjęciu: obelisk nadal nienaruszony, co prawda usunięte z niego zostały wypalone znicze i sztuczne kwiaty, ale w ich miejsce, w szczerbie po wybuchu nieznana ręka postawiła mały, taki symboliczny krzyżyk brzozowy! Przyznam się – wzruszyłem się, a więc nasi Rodacy nie koniecznie muszą być zawsze ksenofobami czy wręcz szowinistami, górę bierze wywodząca się z chrześcijaństwa europejska zasada, że śmierć i cmentarze są ponad wszelkimi podziałami! Niestety – prowadząc w ponurą niedzielę 16.10.2016 sporą, bo gdzieś pięćdziesięcioosobową grupę nieustraszonych Pasjonatów Historii naszej Małej Ojczyzny w to miejsce, krzyżyka tego już nie znaleźliśmy… Teraz znowu – póki co stoi, udało mi się go zrekonstruować!

 

 Nie powróciłbym zapewne do tej nużącej chyba już Pasjonatów „Beskidii”, jak i mnie samego tematyki tego byłego Cmentarza pod Dębowcem, gdyby nie zainteresowanie nim przedstawicielki młodego pokolenia: Pani Redaktor Katarczyny Górny – Oremus! No – co innego, gdyby Władze Miejskie „z cicha frant” – zagospodarowały teren V. Tarasu z obeliskiem i przeniesionymi z „przechowalni” na Cmentarzu Ewangelickim nagrobkami czerech poległych pancerniaków niemieckich – ostatniej pozostałości po pogrzebanych tam ongiś ponad 4 000 żołnierzy oraz upamiętniły w myśl obietnicy były Cmentarz stosowną tablicą pamiątkowo-informacyjną! Zaprowadziłem więc tam Panią Kasię aby mogła udokumentować aktualny wygląd reliktów historycznych – i oto jaki widok się przed nami roztoczył: nastąpiło wycięcie górnej części zagajnika grabowo-tarninowego poniżej biegu ul. Skalnej pomiędzy ogrodzonymi działkami Nr 44 i Nr 48 oraz karygodne zaśmiecenie szczątkami roślinnymi (np. trawą spod kosiarki!), suszem gałęziowym, butelkami, puszkami po piwie i … koszami na śmieci dolnego pasa zagajnika z obeliskiem. Odgrodzono także solidnym parkanem siatkowym teren Campingu od tego V. Tarasu – brak możliwości przejścia tamtędy; na czyj koszt to się odbyło – trudno powiedzieć, chyba nie ZIADU – bo teren powyżej Campingu aż po ul. Skalną jest wg sąsiadów prywatną własnością i oni tez odpowiadają za zaśmiecenie i wycięcie zagajnika z grabami o średnicy dochodzącej do 40 cm! Jednakże aktualny stan pozostałości tego obiektu historycznego nie licuje z powagą naszego Miasta i wskazuje na konieczność interwencji kompetentnych czynników miejskich czy nawet państwowych… Głos wołającego na puszczy?   

 Wycięty grab...

 Obelisk od strony podstawy, za nim Camping, wokół - śmietnik...

 Obalony obelisk - z prawej strony nowy parkan od strony Campingu

 Obalony obelisk w zaroślach, za nim nowy parkan i Camping - b. IV. Taras Cmentarza

Komentarze