Pani Janiny Grybosiowej co prawda nie znam, ale Pan Kazimierz Gryboś – to przecież mój nauczyciel licealny historii w klasie ósmej, a może i dziewiątej „Gimpla” przy ulicy Listopadowej – ówcześnie na początku lat pięćdziesiątych – Pawła Findera! W pamięci o Nim pozostało tyle, że chyba był najnobliwszym belfrem z całego naszego grona profesorskiego, choć przecież niczego nie można było zarzucić i pozostałym Profesorom najlepszej, przedwojennej szkoły; Pana Grybosia wyróżniał jednak taki jakiś dystans do codzienności, nadzwyczajne wyciszenie, był trochę jakby nieobecny na lekcji i poza klasą; choć postawny i starannie ubrany, do tego z lekko nastroszonym wąsem typu angielskiego – słabo zauważalnym, bo chyba siwym, to nie zwracał swoją osobą specjalnej uwagi, stąd pewnie tak słaba o Nim ta moja pamięć… A po szkole straciłem ze swoimi nauczycielami kontakt, niestety – nie wiedziałem o śmierci Pana Grybosia w 1973 roku, stąd nie mogłem oddać Mu należnej ostatniej posługi…

Kto po tym z hakiem ćwierćwieczu od solidarnościowej transformacji jeszcze pamięta, czym pasjonowaliśmy się za ostatnich lat komuny? Poza pogonią za żywnością i towarami powszechnego użytku, oczywiście! Przypomnę: ano – odkrywaniem prawdy o czarnej historii zniewolenia i przemocy komunistycznej w Polsce, o „Białych Niedźwiedziach”, zwłaszcza zaś o Zbrodni Katyńskiej! Nigdy nie zapomnę: syn Tomasz wydał w 1987 roku na krakowskich Grzegórzkach niemal połowę swojej pensji za powielony, ładnie oprawiony egzemplarz „Zbrodni Katyńskiej w świetle dokumentów, z przedmową gen. Andersa”; kto się u nas do tego tylko dorwał, nie wypuszczał z rąk, dopóki nie przeczytał od deski do deski! Po Wyborach Czerwcowych literatura katyńska spowszedniała, dziś praktycznie jest niezauważalna. Jedno z ostatnich dzieł literatury przedmiotu jakie kupiłem w antykwariacie, to pokazany tu we wpisie „Mord w Katyniu” z 1991 roku inżyniera Jędrzeja Tucholskiego – syna jednej z Ofiar. I w tej to właśnie księdze natknąłem się po raz pierwszy na kompletny wykaz jeńców polskich, którzy z obozów śmierci w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie zostali wyselekcjonowani do Obozu w Pawliszczew Borze, a potem przeniesieni do Obozu w Griazowcu, było ich 432; zaś przeglądając niedawno ich nazwiska, wśród podporuczników WP znalazłem i skojarzyłem nazwisko … Kazimierza Grybosia, urodzonego 03.03.1898 – tak, to ten sam co na bielskim Cmentarzu Katolickim: tam także widnieje data urodzenia 03.03.1898! No i oczywiście – to mój profesor od historii, o którego historii własnej nic nie wiedzieliśmy ani my – licealiści, ani zapewne Jego koledzy po fachu, ani nikt inny – poza własną żoną chyba tylko… Katyń był oficjalnie tematem tabu, a jeżeli już była o nim mowa, to w kontekście, że była to robota … niemiecka, jak przecież wszystkie inne zbrodnie wojenne… Setki, a może i więcej razy Kazimierz Gryboś musiał sobie zadawać pytanie – czemu zawdzięcza, że nazwisko jego nie znalazło się na liście transportowej do Katynia (lub Charkowa?) – gdzie suchy strzał w potylicę: jakieś jego fortunne zdanie podczas przesłuchania przez NKWD, gest lub spojrzenie, okoliczność z życiorysu, czy … czynnik transcendentny: modlitwa i właśnie ta opieka naszej Dobrej Pani? Myślę teraz, że Pan Kazimierz do końca życia nie mógł być pewien swego losu; poznawszy dobrze Sowietów, musiał przecież obawiać się, że w razie jakiejkolwiek swojej niedyskrecji lub nieostrożności, nie zawahają się przed zgładzeniem Go tak, jak wcześniej uczynili to z dziesiątkami tysięcy Jego najlepszych Rodaków: Oficerów WP, Policjantów, KOP-istów; i stąd to Jego zrozumiałe dla mnie dopiero teraz, w pełni, wyobcowanie… Niech Mu zatem teraz wreszcie ziemia lekką będzie!